Lập di chúc và công chứng di chúc là một trong những bước quan trọng để đảm bảo quyền định đoạt tài sản của cá nhân được pháp luật thừa nhận, tránh tranh chấp sau này. Tuy nhiên, không phải mọi trường hợp yêu cầu công chứng di chúc đều được chấp nhận. Có những tình huống công chứng viên được quyền từ chối công chứng di chúc theo quy định pháp luật mới nhất. Vậy căn cứ pháp lý nào để công chứng viên đưa ra quyết định từ chối?
1. Căn cứ pháp lý về việc từ chối công chứng di chúc
Căn cứ theo:
Điều 44 Luật Công chứng 2014 (sửa đổi, bổ sung năm 2023): công chứng viên có quyền từ chối công chứng nếu yêu cầu không hợp pháp, trái đạo đức xã hội hoặc hồ sơ không đầy đủ.
Bộ luật Dân sự 2015: quy định điều kiện để di chúc hợp pháp (Điều 630, Điều 631).
Luật Đất đai 2013 (sửa đổi 2024): liên quan đến di chúc định đoạt quyền sử dụng đất.
Như vậy, việc công chứng di chúc chỉ hợp lệ khi đáp ứng cả điều kiện về chủ thể, nội dung, hình thức. Nếu vi phạm, công chứng viên có quyền từ chối.
2. Các trường hợp công chứng viên được quyền từ chối công chứng di chúc
2.1 Người lập di chúc không có năng lực hành vi dân sự đầy đủ
Theo Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015, người lập di chúc phải minh mẫn, sáng suốt, không bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép. Nếu công chứng viên nhận thấy người lập di chúc bị bệnh tâm thần, mất khả năng nhận thức hoặc bị ép buộc, họ có quyền từ chối công chứng di chúc.
2.2 Nội dung di chúc trái pháp luật hoặc đạo đức xã hội
Ví dụ: di chúc định đoạt tài sản không thuộc quyền sở hữu của người lập, hoặc phân chia tài sản theo cách vi phạm quyền thừa kế bắt buộc của con chưa thành niên (Điều 644 Bộ luật Dân sự 2015). Trong trường hợp này, công chứng viên phải từ chối công chứng di chúc.
2.3 Hồ sơ yêu cầu công chứng không đầy đủ hoặc giả mạo
Nếu người yêu cầu không cung cấp được giấy tờ chứng minh quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản hoặc sử dụng giấy tờ giả, công chứng viên có thể từ chối công chứng di chúc theo Điều 44 Luật Công chứng 2014 (sửa đổi 2023).
2.4 Tài sản trong di chúc đang có tranh chấp hoặc bị hạn chế quyền
Theo Luật Đất đai 2013 (sửa đổi 2024), quyền sử dụng đất đang bị kê biên, đang có tranh chấp hoặc thuộc diện bị thu hồi sẽ không thể được định đoạt hợp pháp trong di chúc. Công chứng viên có quyền từ chối công chứng trong trường hợp này.
2.5 Hình thức di chúc không đúng quy định
Di chúc muốn được công chứng phải được lập thành văn bản và có chữ ký hoặc điểm chỉ của người lập. Nếu di chúc được viết nhưng không có chữ ký hợp lệ, hoặc hình thức không phù hợp với quy định tại Điều 627 Bộ luật Dân sự 2015, công chứng viên có quyền từ chối.
3. Trách nhiệm của công chứng viên khi từ chối công chứng di chúc
Lập văn bản thông báo: nêu rõ lý do từ chối.
Giải thích cho người yêu cầu: căn cứ pháp luật để tránh hiểu nhầm.
Chịu trách nhiệm trước pháp luật nếu việc từ chối không đúng quy định, gây thiệt hại cho người yêu cầu công chứng.
4. Ví dụ minh họa thực tế về từ chối công chứng di chúc
Ông A (80 tuổi) đến văn phòng công chứng để lập di chúc để lại mảnh đất cho con trai cả. Tuy nhiên, công chứng viên nhận thấy ông A đang điều trị bệnh Alzheimer, không minh mẫn, không nhận thức rõ hành vi. Căn cứ Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015, công chứng viên từ chối công chứng di chúc của ông A.
Quyết định này là đúng pháp luật vì nếu công chứng, di chúc có thể bị tuyên vô hiệu, dẫn đến tranh chấp thừa kế sau này.
Việc từ chối công chứng di chúc là quyền và đồng thời là trách nhiệm của công chứng viên nhằm bảo đảm tính hợp pháp, minh bạch, phòng ngừa tranh chấp. Người dân khi lập di chúc nên chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, đảm bảo điều kiện về năng lực hành vi dân sự và nội dung phù hợp quy định để tránh bị từ chối. Nếu bị từ chối không có căn cứ, người dân có thể khiếu nại theo đúng trình tự pháp luật để bảo vệ quyền lợi.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
