Hủy văn bản công chứng: Trách nhiệm liên đới ra sao?
Trong nhiều vụ việc tranh chấp dân sự, việc hủy văn bản công chứng không chỉ làm phát sinh hậu quả về hiệu lực giao dịch mà còn kéo theo câu hỏi về trách nhiệm liên đới khi hủy công chứng. Ai phải chịu trách nhiệm, trách nhiệm đến đâu và căn cứ pháp lý nào để xác định là vấn đề gây nhiều lúng túng trong thực tiễn áp dụng pháp luật. Đặc biệt, khi có nhiều chủ thể cùng tham gia hoặc cùng có lỗi, việc xác định trách nhiệm không thể chỉ dừng lại ở một bên ký kết. Bài viết này phân tích rõ bản chất pháp lý và cơ chế xác lập trách nhiệm liên đới trong trường hợp văn bản công chứng bị hủy.
Hủy văn bản công chứng là việc văn bản công chứng đã được lập hợp pháp về hình thức nhưng sau đó bị Tòa án tuyên vô hiệu hoặc bị chấm dứt hiệu lực theo quy định pháp luật.
Theo “Điều 52 Luật Công chứng 2014”, khi văn bản công chứng bị Tòa án tuyên vô hiệu thì văn bản đó không còn giá trị pháp lý kể từ thời điểm xác lập, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.
2. Trách nhiệm liên đới khi hủy công chứng được hiểu như thế nào?
Trách nhiệm liên đới phát sinh khi có từ hai chủ thể trở lên cùng có nghĩa vụ chịu trách nhiệm đối với một hậu quả pháp lý chung.
Theo “Điều 288 Bộ luật Dân sự 2015”, nghĩa vụ liên đới là nghĩa vụ mà trong đó mỗi người có nghĩa vụ đều phải thực hiện toàn bộ nghĩa vụ nếu nghĩa vụ đó không được phân chia, và người đã thực hiện có quyền yêu cầu những người còn lại hoàn trả phần nghĩa vụ tương ứng.
Áp dụng vào trường hợp hủy văn bản công chứng, trách nhiệm liên đới khi hủy công chứng phát sinh nếu nhiều chủ thể cùng có lỗi hoặc cùng tham gia xác lập giao dịch dẫn đến việc văn bản bị hủy.
3. Các chủ thể có thể phải chịu trách nhiệm liên đới
3.1. Các bên tham gia giao dịch công chứng
Khi các bên cùng thỏa thuận xác lập giao dịch trái pháp luật, giả tạo, hoặc vi phạm điều kiện có hiệu lực, thì việc hủy văn bản công chứng là hệ quả tất yếu.
Theo “Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015”, khi giao dịch dân sự vô hiệu, các bên phải hoàn trả cho nhau những gì đã nhận và bên có lỗi gây thiệt hại phải bồi thường. Nếu nhiều bên cùng có lỗi, trách nhiệm bồi thường có thể mang tính liên đới.
3.2. Người đại diện, người được ủy quyền
Trong trường hợp giao dịch được xác lập thông qua đại diện mà người đại diện vượt quá phạm vi đại diện hoặc cố ý thực hiện hành vi trái pháp luật, thì trách nhiệm không chỉ dừng lại ở người được đại diện.
Tùy mức độ lỗi, người đại diện và người được đại diện có thể cùng chịu trách nhiệm liên đới khi hủy công chứng nếu hành vi đại diện là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến việc văn bản bị hủy.
3.3. Công chứng viên và tổ chức hành nghề công chứng
Công chứng viên không mặc nhiên chịu trách nhiệm liên đới khi văn bản công chứng bị hủy.
Tuy nhiên, theo “Điều 38 Luật Công chứng 2014”, nếu công chứng viên vi phạm nghĩa vụ nghề nghiệp, cố ý hoặc do lỗi nghiêm trọng trong quá trình công chứng gây thiệt hại thì phải bồi thường. Trường hợp thiệt hại phát sinh do lỗi của công chứng viên và lỗi của các bên giao dịch, trách nhiệm bồi thường có thể được xác định theo nguyên tắc liên đới hoặc phân chia tương ứng với mức độ lỗi.
>>> Xem thêm: Lợi ích khi chọndịch vụ sổ đỏ hỗ trợ trọn gói cho hộ gia đình
4. Khi nào phát sinh trách nhiệm liên đới khi hủy công chứng?
Không phải mọi trường hợp hủy văn bản công chứng đều dẫn đến trách nhiệm liên đới.
Trách nhiệm liên đới chỉ phát sinh khi:
Có từ hai chủ thể trở lên cùng có lỗi;
Lỗi đó có mối quan hệ nhân quả trực tiếp với việc văn bản công chứng bị hủy;
Có thiệt hại thực tế phát sinh cần được bồi thường.
Nếu chỉ một bên có lỗi, trách nhiệm bồi thường không mang tính liên đới mà thuộc về chủ thể có lỗi.
5. Phân biệt trách nhiệm liên đới và trách nhiệm riêng rẽ
Việc xác định đúng loại trách nhiệm có ý nghĩa quyết định trong giải quyết tranh chấp.
Trách nhiệm liên đới áp dụng khi các hành vi vi phạm không thể tách rời và cùng gây ra hậu quả.
Trách nhiệm riêng rẽ áp dụng khi mỗi chủ thể có hành vi độc lập, mức độ lỗi rõ ràng và hậu quả có thể phân định.
Tòa án sẽ căn cứ vào bản chất hành vi, mức độ lỗi và mối quan hệ nhân quả để quyết định áp dụng chế độ trách nhiệm phù hợp.
6. Thực tiễn xét xử về trách nhiệm liên đới khi hủy công chứng
Trong thực tiễn, Tòa án thường không tuyên trách nhiệm liên đới một cách máy móc.
Nếu chứng minh được rằng:
Một bên chủ động đề xuất giao dịch trái pháp luật;
Bên còn lại biết rõ nhưng vẫn đồng ý;
Công chứng viên có dấu hiệu bỏ qua nghĩa vụ kiểm tra,
thì trách nhiệm liên đới khi hủy công chứng có thể được xác lập giữa các chủ thể liên quan.
Kết luận
Hủy văn bản công chứng và trách nhiệm liên đới là vấn đề pháp lý phức tạp, đòi hỏi xem xét đồng thời yếu tố hiệu lực giao dịch, lỗi của các bên và hậu quả thực tế phát sinh. Trách nhiệm liên đới khi hủy công chứng không mặc nhiên áp dụng mà chỉ được xác lập khi có đủ căn cứ pháp luật và chứng cứ chứng minh lỗi chung. Việc hiểu đúng bản chất trách nhiệm sẽ giúp các bên chủ động phòng ngừa rủi ro và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình trong giao dịch công chứng.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
