Giao dịch giả tạo được công chứng: Có bị hủy không?
Trong thực tiễn công chứng, không ít giao dịch được lập ra chỉ nhằm che giấu một quan hệ pháp lý khác hoặc né tránh nghĩa vụ với Nhà nước và bên thứ ba. Dù đã được công chứng hợp lệ về hình thức, những trường hợp này vẫn có thể bị xem xét hủy bỏ nếu bị xác định là giao dịch giả tạo công chứng. Đây là vấn đề pháp lý phức tạp, thường phát sinh tranh chấp và yêu cầu Tòa án can thiệp. Bài viết sau phân tích căn cứ pháp luật và hệ quả của việc hủy văn bản công chứng do giao dịch giả tạo.
>>> Xem thêm: Văn phòng công chứng nào hỗ trợ công chứng giấy tờ cho người nước ngoài? Giải đáp các câu hỏi thường gặp
1. Khái niệm giao dịch giả tạo trong pháp luật dân sự
Giao dịch giả tạo là giao dịch được các bên xác lập một cách có chủ ý nhưng không nhằm làm phát sinh quyền, nghĩa vụ như nội dung đã thể hiện.
Theo “Điều 124 Bộ luật Dân sự 2015”, giao dịch dân sự giả tạo là giao dịch được xác lập nhằm che giấu một giao dịch khác hoặc nhằm trốn tránh nghĩa vụ với người thứ ba, và giao dịch giả tạo đó vô hiệu.
2. Giao dịch giả tạo công chứng có được pháp luật bảo vệ không?
Văn bản công chứng không làm hợp pháp hóa giao dịch trái bản chất.
Mặc dù giao dịch đã được công chứng, nhưng nếu chứng minh được yếu tố giao dịch giả tạo công chứng, thì văn bản công chứng vẫn có thể bị Tòa án tuyên vô hiệu do vi phạm điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự.
3. Các dạng giao dịch giả tạo thường gặp trong công chứng
3.1. Giả tạo để che giấu giao dịch thực sự
Ví dụ: lập hợp đồng mua bán nhà đất để che giấu việc cho tặng hoặc vay tiền có bảo đảm.
Trong trường hợp này, theo “Điều 124 Bộ luật Dân sự 2015”, giao dịch giả tạo bị vô hiệu, còn giao dịch bị che giấu chỉ có hiệu lực nếu đáp ứng đủ điều kiện pháp luật.
3.2. Giả tạo nhằm trốn tránh nghĩa vụ tài chính
Một số giao dịch được lập nhằm giảm thuế, tránh nghĩa vụ thi hành án hoặc né tránh quyền lợi của người thứ ba. Đây là dạng giao dịch giả tạo công chứng phổ biến và tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý.
3.3. Giả tạo để đối phó với quy định pháp luật
Các bên lập giao dịch chỉ mang tính hình thức nhằm đủ điều kiện pháp lý, trong khi ý chí thực sự hoàn toàn khác với nội dung thể hiện trong văn bản công chứng.
>>> Xem thêm: Bảng so sánh chi phí tự làm và sử dụng dịch vụ sổ đỏ
4. Căn cứ pháp luật để hủy văn bản công chứng do giả tạo
Việc hủy văn bản công chứng không tự động xảy ra mà phải thông qua phán quyết của Tòa án.
Theo “Điều 52 Luật Công chứng 2014”, văn bản công chứng bị Tòa án tuyên vô hiệu thì không còn giá trị pháp lý. Khi giao dịch bị xác định là giả tạo, văn bản công chứng tương ứng cũng bị hủy bỏ.
5. Chứng minh giao dịch giả tạo công chứng như thế nào?
Chứng minh là yếu tố quyết định trong việc yêu cầu hủy văn bản công chứng.
Các căn cứ thường được sử dụng bao gồm:
Sự không thống nhất giữa nội dung hợp đồng và việc thực hiện trên thực tế;
Dòng tiền không phù hợp với nội dung giao dịch;
Thỏa thuận ngầm giữa các bên;
Lời khai của các bên và người có quyền lợi liên quan;
Tài liệu, chứng cứ gián tiếp thể hiện mục đích che giấu giao dịch thật.
>>> Xem thêm: Ưu và nhược điểm của công chứng tại nhà so với công chứng tại văn phòng
6. Hậu quả pháp lý khi hủy văn bản công chứng do giả tạo
Khi văn bản công chứng bị hủy do giao dịch giả tạo:
Giao dịch giả tạo bị coi là vô hiệu;
Các bên hoàn trả cho nhau những gì đã nhận;
Giao dịch bị che giấu được xem xét hiệu lực độc lập;
Bên có lỗi gây thiệt hại phải bồi thường (nếu có).
Theo “Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015”, hậu quả pháp lý của giao dịch dân sự vô hiệu được giải quyết theo nguyên tắc khôi phục tình trạng ban đầu.
7. Trách nhiệm của công chứng viên trong giao dịch giả tạo
Công chứng viên không chịu trách nhiệm về ý chí ngầm nếu không có căn cứ nhận biết.
Theo “Luật Công chứng 2014”, công chứng viên có nghĩa vụ kiểm tra tính hợp pháp và tự nguyện của giao dịch dựa trên hồ sơ và lời khai của các bên. Tuy nhiên, nếu công chứng viên biết hoặc phải biết giao dịch là giả tạo mà vẫn công chứng thì có thể phát sinh trách nhiệm nghề nghiệp.
Kết luận
Hủy văn bản công chứng do giả tạo giao dịch là biện pháp pháp lý cần thiết nhằm bảo vệ trật tự giao dịch dân sự và quyền lợi của các chủ thể liên quan. Việc nhận diện và chứng minh giao dịch giả tạo công chứng đòi hỏi phân tích sâu bản chất giao dịch thay vì chỉ dựa vào hình thức công chứng. Người tham gia giao dịch cần đặc biệt thận trọng để tránh rủi ro pháp lý lâu dài.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
