Trong thực tiễn công chứng, không ít văn bản đã được công chứng hợp lệ về hình thức nhưng sau đó lại bị yêu cầu hủy bỏ do phát hiện sai chủ thể công chứng. Đây là lỗi pháp lý nghiêm trọng, bởi chủ thể tham gia giao dịch là yếu tố quyết định hiệu lực của văn bản công chứng. Việc xác định không đúng người có quyền ký kết không chỉ làm giao dịch vô hiệu mà còn kéo theo nhiều hệ quả pháp lý phức tạp. Bài viết dưới đây phân tích rõ căn cứ pháp luật và các trường hợp hủy văn bản công chứng do sai chủ thể giao dịch.
1. Chủ thể giao dịch trong văn bản công chứng là ai?
Chủ thể giao dịch là cá nhân, tổ chức có quyền và năng lực pháp lý trực tiếp xác lập, thực hiện giao dịch dân sự.
Theo “Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015”, một trong các điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự là chủ thể có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp với giao dịch được xác lập. Nếu xác định sai chủ thể, giao dịch không đáp ứng điều kiện có hiệu lực ngay từ đầu.
2. Các trường hợp sai chủ thể công chứng thường gặp
2.1. Người ký không phải là chủ sở hữu hoặc người có quyền định đoạt
Trường hợp người đứng tên ký hợp đồng không phải là chủ sở hữu tài sản, hoặc không được ủy quyền hợp pháp, được xem là sai chủ thể công chứng.
Ví dụ: Một người tự ý ký hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất đứng tên người khác mà không có văn bản ủy quyền hợp pháp.
2.2. Sai chủ thể trong tài sản chung
Đối với tài sản chung vợ chồng hoặc đồng sở hữu, nếu chỉ một người ký mà không có sự tham gia hoặc ủy quyền hợp lệ của các đồng chủ sở hữu thì giao dịch bị xem là xác lập không đúng chủ thể.
Theo “Điều 35 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014”, việc định đoạt tài sản chung phải có sự thỏa thuận của cả hai vợ chồng, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.
2.3. Chủ thể không đủ năng lực hành vi dân sự
Người chưa đủ tuổi, người mất hoặc bị hạn chế năng lực hành vi dân sự nhưng vẫn đứng tên ký kết hợp đồng mà không thông qua người đại diện hợp pháp cũng là trường hợp sai chủ thể.
2.4. Sai chủ thể do giả mạo danh tính
Việc sử dụng giấy tờ tùy thân giả, mạo danh người khác để ký hợp đồng dẫn đến văn bản công chứng không phản ánh đúng chủ thể thật sự của giao dịch.
3. Sai chủ thể công chứng có làm văn bản công chứng vô hiệu không?
Câu trả lời là có, nếu sai chủ thể làm mất điều kiện có hiệu lực của giao dịch.
Theo “Điều 122 Bộ luật Dân sự 2015”, giao dịch dân sự không đáp ứng điều kiện có hiệu lực thì vô hiệu. Trong trường hợp sai chủ thể công chứng, văn bản công chứng không phản ánh đúng ý chí của người có quyền nên có thể bị Tòa án tuyên vô hiệu.
>>> Xem thêm: Dịch vụ sổ đỏ tại Hà Nội – Giải quyết nhanh các hồ sơ tồn đọng
4. Căn cứ pháp luật để hủy văn bản công chứng do sai chủ thể
Việc hủy văn bản công chứng không thực hiện bằng ý chí đơn phương mà phải theo trình tự pháp luật.
Theo “Điều 52 Luật Công chứng 2014”, văn bản công chứng bị Tòa án tuyên vô hiệu khi vi phạm điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự. Khi xác định có sai chủ thể công chứng, đây là căn cứ trực tiếp để yêu cầu Tòa án hủy bỏ giá trị pháp lý của văn bản công chứng.
5. Trách nhiệm của công chứng viên khi để xảy ra sai chủ thể
Công chứng viên có nghĩa vụ kiểm tra kỹ chủ thể tham gia giao dịch.
Theo “Điều 40 Luật Công chứng 2014”, công chứng viên phải kiểm tra giấy tờ tùy thân, năng lực hành vi dân sự và quyền định đoạt của người yêu cầu công chứng. Nếu công chứng viên không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ này dẫn đến sai chủ thể, có thể phát sinh trách nhiệm nghề nghiệp và trách nhiệm bồi thường.
>>> Xem thêm: Người thân mất ở nước ngoài, công chứng thừa kế tại Việt Nam có được không?
6. Hậu quả pháp lý của việc hủy văn bản công chứng do sai chủ thể
Khi văn bản công chứng bị hủy:
Giao dịch được coi là chưa từng có hiệu lực;
Các bên hoàn trả cho nhau những gì đã nhận;
Phát sinh tranh chấp về tài sản, nghĩa vụ liên quan;
Có thể ảnh hưởng đến quyền lợi của bên thứ ba ngay tình.
Theo “Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015”, hậu quả pháp lý của giao dịch dân sự vô hiệu là các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu.
7. Người dân cần làm gì để tránh sai chủ thể khi công chứng?
Để tránh rủi ro sai chủ thể công chứng, người dân nên:
Kiểm tra kỹ quyền sở hữu, quyền định đoạt tài sản trước khi giao dịch;
Chuẩn bị đầy đủ giấy tờ tùy thân, giấy tờ chứng minh quyền sở hữu;
Lập văn bản ủy quyền hợp pháp khi không trực tiếp ký kết;
Lắng nghe và tuân thủ hướng dẫn pháp lý của công chứng viên.
Việc chuẩn bị đúng và đủ ngay từ đầu giúp hạn chế nguy cơ văn bản công chứng bị hủy bỏ.
Kết luận
Hủy văn bản công chứng do sai chủ thể giao dịch là hệ quả tất yếu khi giao dịch không đáp ứng điều kiện về chủ thể theo quy định pháp luật. Việc hiểu rõ và phòng tránh sai chủ thể công chứng không chỉ bảo vệ quyền lợi của các bên tham gia giao dịch mà còn góp phần bảo đảm tính an toàn pháp lý cho hoạt động công chứng.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
