Thừa kế trẻ vị thành niên: Quy định của pháp luật

Quyền thừa kế của trẻ vị thành niên là một vấn đề pháp lý đặc biệt được pháp luật Việt Nam quy định rõ ràng nhằm bảo vệ quyền lợi của người chưa thành niên khi tham gia vào quan hệ thừa kế. Trên thực tế, nhiều trường hợp trẻ là người duy nhất được hưởng di sản, nhưng chưa đủ năng lực hành vi dân sự để tự mình thực hiện thủ tục pháp lý. Vậy trong những tình huống này, pháp luật quy định như thế nào?

>>> Xem thêm: Văn phòng công chứng uy tín giúp thủ tục nhanh chóng, chính xác.

1. Quyền thừa kế của trẻ vị thành niên là gì?

Trẻ vị thành niên là người chưa đủ 18 tuổi (theo Điều 1 Luật Trẻ em 2016 và Điều 21 Bộ luật Dân sự 2015). Theo quy định tại Điều 613 Bộ luật Dân sự 2015, mọi cá nhân, không phân biệt tuổi tác, đều có quyền thừa kế tài sản của người khác theo di chúc hoặc theo pháp luật.

Như vậy, trẻ vị thành niên hoàn toàn có quyền được hưởng thừa kế.

2. Trường hợp trẻ vị thành niên được hưởng thừa kế

2.1 Thừa kế theo pháp luật

Theo Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015, trẻ vị thành niên có thể là:

Con ruột hoặc con nuôi của người để lại di sản;
Người thuộc hàng thừa kế thứ nhất.

>>> Xem thêm: Thủ tục xin cấp sổ đỏ mất bao lâu nếu tự làm?

2.2 Thừa kế theo di chúc

Nếu người chết để lại di chúc hợp pháp, trẻ vị thành niên có thể là người được chỉ định hưởng toàn bộ hoặc một phần tài sản.

Tuy nhiên, nếu trẻ là người thừa kế không được chỉ định trong di chúc mà thuộc hàng thừa kế thứ nhất, thì vẫn được hưởng phần di sản bắt buộc theo Điều 644 Bộ luật Dân sự 2015, ít nhất là 2/3 suất của một người thừa kế theo pháp luật.

3. Người đại diện thực hiện quyền thừa kế cho trẻ vị thành niên

3.1 Trẻ vị thành niên có cần người đại diện?

Có. Do chưa đủ năng lực hành vi dân sự, trẻ không thể tự mình thực hiện việc:

Nhận di sản thừa kế;
Ký kết các giấy tờ liên quan đến khai nhận hoặc phân chia di sản;
Thực hiện các thủ tục sang tên tài sản.

>>> Xem thêm: Không khai nhận di sản, có mất phần không? Sự thật về nhận di sản thừa kế

Người đại diện theo quy định tại Điều 134, 136 và 138 Bộ luật Dân sự 2015 thường là:

Cha, mẹ (nếu còn sống);
Người giám hộ;
Người được tòa án chỉ định.

Xem thêm: Người nhận thừa kế đất có phải nộp thuế không?

3.2 Giám sát hoạt động đại diện

Pháp luật quy định rõ: người đại diện không được định đoạt tài sản của trẻ nếu không vì lợi ích của người được đại diện (Điều 136 BLDS 2015). Việc này nhằm bảo vệ quyền thừa kế của trẻ vị thành niên trước những hành vi gian lận, chiếm đoạt tài sản.

4. Hồ sơ và thủ tục khai nhận di sản cho trẻ vị thành niên

4.1 Hồ sơ bao gồm:

Giấy chứng tử của người để lại di sản;
Giấy khai sinh của trẻ vị thành niên;
Giấy tờ chứng minh mối quan hệ thừa kế;
Giấy tờ tài sản (sổ đỏ, xe, sổ tiết kiệm…);
Giấy tờ tùy thân của người đại diện;
Giấy ủy quyền hoặc quyết định của tòa án (nếu có).

>>> Xem thêm: Những chi phí quan trọng của sang tên sổ đỏ khi nhận thừa kế

4.2 Thủ tục thực hiện

Lập văn bản khai nhận di sản hoặc thỏa thuận phân chia di sản có công chứng;
Nếu tài sản là nhà đất, cần làm thủ tục sang tên sổ đỏ cho người đại diện đứng tên thay mặt trẻ;
Trường hợp bán tài sản của trẻ, cần xin phép của UBND cấp huyện hoặc Tòa án (theo Luật Hôn nhân và gia đình).

5. Ví dụ thực tế về quyền thừa kế của trẻ vị thành niên

Trường hợp minh họa:

Anh A qua đời, để lại tài sản là một căn nhà đứng tên anh. Vợ anh A mất trước đó, chỉ còn con trai 10 tuổi là B. Do B chưa đủ tuổi để tự thực hiện thủ tục pháp lý, nên bà nội của B được chỉ định làm người giám hộ.

=> B được hưởng toàn bộ di sản do là người thừa kế duy nhất. Bà nội làm đại diện thực hiện công chứng văn bản khai nhận di sản và sang tên tài sản theo quy định. Trong trường hợp muốn bán căn nhà, bà nội cần xin phép tòa án vì tài sản thuộc sở hữu của trẻ.

6. Câu hỏi thường gặp

6.1 Trẻ vị thành niên có thể lập di chúc không?

Không. Người dưới 18 tuổi không có năng lực hành vi dân sự đầy đủ để lập di chúc hợp pháp (Điều 625 BLDS 2015).

6.2 Có thể chia phần thừa kế cho trẻ vị thành niên không?

Có. Trẻ vẫn có quyền nhận tài sản theo phần của mình. Việc chia tài sản cần được sự đồng thuận của người đại diện và không làm ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của trẻ.

>>> Xem thêm: Không ai chịu nhận di sản, phải làm gì với Công chứng văn bản thừa kế?

7. Kết luận

Quyền thừa kế của trẻ vị thành niên được pháp luật đặc biệt bảo vệ, tuy nhiên để thực hiện đầy đủ quyền này, cần có người đại diện hợp pháp đi cùng các thủ tục phù hợp. Việc thiếu hiểu biết về luật có thể dẫn đến việc mất quyền, thất thoát tài sản hoặc thủ tục bị từ chối.

Xem thêm: Danh sách văn phòng công chứng tại quận Hà Đông

VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ

Miễn phí dịch vụ công chứng tại nhà

Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.

Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.