Tính tự nguyện của người ký là điều kiện cốt lõi bảo đảm giá trị pháp lý của văn bản công chứng. Tuy nhiên, trên thực tế vẫn tồn tại những trường hợp văn bản đã được công chứng nhưng sau đó bị yêu cầu hủy bỏ do phát hiện người ký không tự nguyện khi công chứng. Đây là tình huống pháp lý nhạy cảm, đòi hỏi phải xem xét kỹ lưỡng yếu tố ý chí và chứng cứ liên quan. Bài viết dưới đây phân tích các căn cứ pháp luật và hệ quả của việc hủy văn bản công chứng khi người ký không tự nguyện.
1. Tự nguyện – điều kiện bắt buộc của giao dịch được công chứng
Giao dịch dân sự chỉ có hiệu lực khi phản ánh đúng ý chí tự nguyện của chủ thể.
Theo “Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015”, giao dịch dân sự có hiệu lực khi các bên hoàn toàn tự nguyện. Nếu người ký văn bản công chứng không tự nguyện thì giao dịch đã vi phạm điều kiện có hiệu lực ngay từ thời điểm xác lập.
2. Các trường hợp được xem là không tự nguyện khi công chứng
2.1. Bị ép buộc, đe dọa hoặc cưỡng ép ký kết
Trường hợp người ký bị đe dọa về tinh thần, sức khỏe, danh dự hoặc tài sản buộc phải ký văn bản công chứng được xem là không tự nguyện khi công chứng.
Theo “Điều 127 Bộ luật Dân sự 2015”, giao dịch dân sự được xác lập do bị đe dọa, cưỡng ép thì có quyền yêu cầu Tòa án tuyên bố vô hiệu.
2.2. Bị lừa dối về nội dung giao dịch
Nếu người ký không nhận thức đúng nội dung, bản chất giao dịch do bị cung cấp thông tin sai lệch thì ý chí thể hiện trong văn bản công chứng không phải là ý chí tự nguyện thực sự.
2.3. Ký kết trong tình trạng tinh thần không ổn định
Người ký trong tình trạng mất khả năng làm chủ hành vi tạm thời nhưng chưa bị tuyên mất năng lực hành vi dân sự cũng có thể được xem là không tự nguyện nếu chứng minh được yếu tố này.
>>> Xem thêm: Khi nào bạn cần đếndịch vụ sổ đỏ để tránh rủi ro pháp lý?
3. Giá trị pháp lý của văn bản công chứng khi không bảo đảm tự nguyện
Văn bản công chứng không đương nhiên có hiệu lực tuyệt đối.
Theo “Điều 122 Bộ luật Dân sự 2015”, giao dịch dân sự không đáp ứng điều kiện có hiệu lực thì vô hiệu. Khi chứng minh được yếu tố không tự nguyện khi công chứng, văn bản công chứng có thể bị Tòa án tuyên vô hiệu.
Việc hủy văn bản công chứng phải được thực hiện theo trình tự pháp luật.
Theo “Điều 52 Luật Công chứng 2014”, văn bản công chứng bị Tòa án tuyên vô hiệu thì không còn giá trị pháp lý. Trường hợp người ký không tự nguyện là căn cứ trực tiếp để yêu cầu Tòa án hủy văn bản công chứng.
5. Chứng minh việc không tự nguyện khi công chứng như thế nào?
Việc chứng minh là yếu tố then chốt trong yêu cầu hủy văn bản công chứng.
Người yêu cầu hủy cần cung cấp:
Lời khai, tài liệu thể hiện hành vi ép buộc, đe dọa;
Chứng cứ về tình trạng tâm lý, sức khỏe tại thời điểm ký;
Nhân chứng, ghi âm, ghi hình (nếu có);
Các tình tiết khách quan khác làm rõ việc ký kết không xuất phát từ ý chí tự nguyện.
>>> Xem thêm: Giao dịch thế chấp nhà ở vùng xa – Có được công chứng tại nhà không?
6. Hậu quả pháp lý của việc hủy văn bản công chứng do không tự nguyện
Khi văn bản công chứng bị hủy:
Giao dịch bị coi là vô hiệu;
Các bên hoàn trả cho nhau những gì đã nhận;
Bên có lỗi gây ra việc không tự nguyện phải bồi thường thiệt hại (nếu có).
Theo “Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015”, hậu quả pháp lý của giao dịch dân sự vô hiệu được giải quyết theo nguyên tắc khôi phục lại tình trạng ban đầu.
7. Trách nhiệm của công chứng viên trong việc bảo đảm tính tự nguyện
Công chứng viên có nghĩa vụ xác định ý chí tự nguyện của người ký.
Theo “Điều 40 Luật Công chứng 2014”, công chứng viên phải trực tiếp chứng kiến việc ký và bảo đảm người ký hiểu rõ nội dung, tự nguyện ký kết. Nếu không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ này, công chứng viên có thể phát sinh trách nhiệm nghề nghiệp.
Kết luận
Hủy văn bản công chứng do người ký không tự nguyện là cơ chế pháp lý nhằm bảo vệ ý chí thật sự của chủ thể tham gia giao dịch. Việc hiểu đúng và chứng minh được yếu tố không tự nguyện khi công chứng giúp người bị xâm phạm quyền lợi có cơ sở pháp lý vững chắc để yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
