Hợp đồng vay tài sản là loại giao dịch dân sự phổ biến, thường được thực hiện giữa cá nhân với cá nhân hoặc giữa cá nhân với tổ chức. Tuy nhiên, không phải mọi hợp đồng vay tài sản đều có giá trị pháp lý. Có những trường hợp hợp đồng có thể bị tuyên vô hiệu do vi phạm quy định của pháp luật. Vậy khi nào hợp đồng vay tài sản bị coi là vô hiệu? Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết các căn cứ pháp lý và ví dụ thực tế để bạn đọc hiểu rõ.
>>> Xem thêm: Thời hạn hiệu lực của hợp đồng được lập tại văn phòng công chứng là bao lâu?
1. Hợp đồng vay tài sản là gì?
Theo Điều 463 Bộ luật Dân sự 2015, hợp đồng vay tài sản là sự thỏa thuận giữa các bên, theo đó bên cho vay giao tài sản cho bên vay. Khi đến hạn, bên vay phải hoàn trả tài sản cùng loại, đúng số lượng, chất lượng và chỉ phải trả lãi nếu có thỏa thuận hoặc pháp luật có quy định.
Ví dụ minh họa: Ông A cho anh B vay 100 triệu đồng trong 6 tháng, có ghi giấy tay, không lãi suất. Đây là một hợp đồng vay tài sản có hiệu lực nếu được lập đúng theo quy định của pháp luật.
2. Các trường hợp hợp đồng vay tài sản bị vô hiệu theo pháp luật dân sự
Hợp đồng vay vô hiệu do vi phạm điều kiện về chủ thể
Theo Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015, hợp đồng dân sự nói chung và hợp đồng vay tài sản nói riêng sẽ vô hiệu nếu một trong các bên không có năng lực pháp luật dân sự hoặc không có năng lực hành vi dân sự đầy đủ.
Ví dụ minh họa: Bà X là người bị mất năng lực hành vi dân sự do tâm thần và đã có quyết định của tòa án. Nếu bà X lập hợp đồng vay 200 triệu đồng với người khác, hợp đồng này sẽ bị vô hiệu vì bà X không đủ điều kiện chủ thể.
Hợp đồng vay tài sản vô hiệu do giả tạo
Theo Điều 124 Bộ luật Dân sự, nếu các bên lập hợp đồng vay tài sản nhưng thực chất nhằm che giấu một giao dịch khác (như mua bán tài sản, chuyển nhượng quyền sử dụng đất…) thì giao dịch vay này sẽ bị coi là vô hiệu do giả tạo.
Ví dụ: Ông C và ông D lập hợp đồng vay tài sản trị giá 3 tỷ đồng để hợp thức hóa việc chuyển tiền mua đất nhằm trốn thuế. Khi bị phát hiện, cơ quan chức năng có thể tuyên hợp đồng vô hiệu do che giấu giao dịch thực.
>>> Xem thêm: Dịch vụ sổ đỏ có hợp pháp không và nên sử dụng trong những trường hợp nào?
Hợp đồng vay tài sản vô hiệu do vi phạm điều cấm của luật, trái đạo đức xã hội
Theo Điều 123 Bộ luật Dân sự, giao dịch dân sự sẽ bị vô hiệu nếu nội dung, mục đích vi phạm điều cấm của luật hoặc trái đạo đức xã hội.
Ví dụ minh họa: Bà E cho người khác vay tiền với lãi suất 300%/năm, vượt quá mức quy định tại Điều 468 Bộ luật Dân sự. Trong trường hợp này, tòa án có thể tuyên vô hiệu một phần nội dung hợp đồng về mức lãi suất.
Hợp đồng vay tài sản vô hiệu do bị ép buộc, lừa dối
Theo Điều 127 Bộ luật Dân sự 2015, nếu một bên bị lừa dối hoặc bị đe dọa, cưỡng ép khi ký kết hợp đồng vay tài sản thì hợp đồng đó sẽ bị tuyên vô hiệu.
Ví dụ: Anh F đe dọa người thân của chị G để ép chị G ký hợp đồng 500 triệu đồng. Sau này, nếu chứng minh được sự việc, tòa án sẽ tuyên hợp đồng vay tài sản vô hiệu.
Hợp đồng vay tài sản vô hiệu do không tuân thủ hình thức bắt buộc
Mặc dù hợp đồng vay tài sản thông thường không yêu cầu phải lập thành văn bản, tuy nhiên một số trường hợp đặc biệt (như vay giữa cá nhân với tổ chức tín dụng, vay để thế chấp tài sản…) có thể yêu cầu văn bản và công chứng, chứng thực. Nếu không tuân thủ, hợp đồng có thể bị coi là vô hiệu.
>>> Xem thêm: Cơ sở pháp lý nào bảo đảm quyền từ chối công chứng của tổ chức cung cấp dịch vụ công chứng?
3. Hệ quả pháp lý
Khi hợp đồng vay tài sản bị tuyên vô hiệu, căn cứ theo Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015, hậu quả pháp lý như sau:
Các bên phải hoàn trả cho nhau những gì đã nhận Nếu không thể hoàn trả được bằng hiện vật thì phải hoàn trả bằng tiền Bên có lỗi gây thiệt hại phải bồi thường
Ví dụ minh họa: Trong hợp đồng giả tạo nhằm che giấu mua bán đất, nếu bị tuyên vô hiệu, bên nhận tiền vẫn phải trả lại toàn bộ số tiền đã nhận và có thể bị xử lý hành chính hoặc hình sự nếu vi phạm pháp luật nghiêm trọng.
4. Lưu ý để hợp đồng vay tài sản có giá trị pháp lý
Lập hợp đồng rõ ràng, có chữ ký xác nhận của cả hai bên Nêu rõ thời hạn vay, số tiền, phương thức trả nợ, thỏa thuận lãi suất (nếu có) Không lập hợp đồng nhằm mục đích gian dối hoặc vi phạm pháp luật Nếu khoản vay lớn, nên có bên làm chứng hoặc công chứng để tránh tranh chấp
Hợp đồng vay tài sản có thể bị tuyên vô hiệu nếu vi phạm các điều kiện về chủ thể, hình thức, nội dung hoặc mục đích của hợp đồng. Để đảm bảo quyền lợi của mình và tránh tranh chấp pháp lý, các bên cần tìm hiểu kỹ các quy định pháp luật và có thể tham khảo ý kiến tư vấn từ luật sư hoặc cơ quan chức năng trước khi lập hợp đồng. Việc xây dựng một hợp đồng đúng quy định là cơ sở quan trọng giúp giao dịch dân sự được pháp luật bảo vệ.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
