Công chứng khai nhận di sản khi có tranh chấp quyền thừa kế
Trong thực tiễn giải quyết thừa kế, không ít trường hợp việc khai nhận di sản bị đình trệ do mâu thuẫn giữa các đồng thừa kế. Khi xuất hiện tranh chấp thừa kế, quy trình công chứng không còn đơn thuần là xác lập quyền mà phải tuân thủ chặt chẽ các điều kiện pháp lý nhằm bảo đảm tính hợp pháp của văn bản. Nhiều gia đình lúng túng không biết khi tranh chấp xảy ra thì có được công chứng hay phải chờ tòa án phân xử. Bài viết dưới đây phân tích rõ cơ chế pháp luật, điều kiện thực hiện và các bước xử lý thực tế trong trường hợp có tranh chấp quyền thừa kế.
1. Cơ sở pháp lý điều chỉnh việc công chứng khi có tranh chấp thừa kế
Việc công chứng văn bản khai nhận di sản khi có tranh chấp được điều chỉnh bởi các văn bản pháp luật sau:
“Bộ luật Dân sự 2015”: quy định về quyền thừa kế, hàng thừa kế, điều kiện hưởng thừa kế và nguyên tắc phân chia di sản.
“Luật Công chứng 2014” và “Luật Công chứng 2024 (hiệu lực từ 01/01/2025)”: quy định về các trường hợp từ chối công chứng liên quan đến tranh chấp.
“Luật Đất đai 2024”: điều chỉnh thủ tục đăng ký biến động đối với quyền sử dụng đất sau khi giải quyết thừa kế.
Những căn cứ này xác định rõ: khi tranh chấp tồn tại, công chứng viên không được phép xác nhận việc khai nhận di sản nếu chưa có kết luận của cơ quan có thẩm quyền.
Không phải mọi bất đồng trong gia đình đều được xác định là tranh chấp thừa kế. Theo thực tiễn công chứng và quy định pháp luật, tranh chấp được xác định khi:
2.1. Có đơn khiếu nại hoặc tranh chấp bằng văn bản
Ví dụ:
Một người thuộc hàng thừa kế gửi đơn đến tổ chức công chứng phản đối việc khai nhận di sản;
Có yêu cầu xác minh lại nguồn gốc tài sản, cho rằng di sản không thuộc về người chết.
2.2. Có vụ việc đã được nộp tại tòa án
Khi tòa án đã thụ lý vụ án về quyền thừa kế, tổ chức công chứng bắt buộc phải từ chối.
2.3. Có dấu hiệu mâu thuẫn rõ ràng giữa các đồng thừa kế
Chỉ cần một người không đồng ý ký vào văn bản khai nhận, công chứng viên phải xác minh và đánh giá khả năng tồn tại tranh chấp.
3. Công chứng viên xử lý thế nào khi có tranh chấp thừa kế?
Theo “Điều 44 Luật Công chứng 2014”, công chứng viên phải từ chối công chứng nếu hồ sơ có tranh chấp chưa được giải quyết. Quy trình xử lý gồm:
3.1. Ghi nhận ý kiến của người phản đối
Công chứng viên tiếp nhận đơn hoặc lời trình bày thể hiện ý kiến tranh chấp.
3.2. Tạm ngừng việc công chứng
Trong thời gian xác minh, công chứng viên không tiến hành soạn thảo hoặc ký văn bản.
3.3. Yêu cầu các bên cung cấp chứng cứ
Công chứng viên có quyền đề nghị người phản đối bổ sung:
4. Trường hợp vẫn được công chứng dù có dấu hiệu mâu thuẫn
Không phải mọi mâu thuẫn đều dẫn đến từ chối công chứng. Có thể công chứng trong các trường hợp:
4.1. Mâu thuẫn không liên quan đến di sản
Ví dụ:
Có bất hòa trong gia đình nhưng không có ai phản đối quyền thừa kế;
Người phản đối không nằm trong hàng thừa kế theo “Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015”.
4.2. Người phản đối không có chứng cứ
Nếu ý kiến mơ hồ, không kèm tài liệu chứng minh và gia đình xác nhận không tranh chấp, công chứng viên có thể tiếp tục thủ tục nhưng phải lập biên bản ghi nhận.
4.3. Mâu thuẫn được hòa giải ngay tại buổi làm việc
Khi các bên thống nhất không tranh chấp, công chứng viên có thể tiếp tục quá trình niêm yết và lập văn bản khai nhận.
Ví dụ: Gia đình có ba người con: A, B và C. Cha mất để lại thửa đất đứng tên một mình. A và B muốn làm văn bản khai nhận di sản. C cho rằng thửa đất thuộc tài sản riêng của mẹ nhưng không đưa ra được tài liệu nào chứng minh. Công chứng viên yêu cầu C cung cấp giấy tờ trong 10 ngày. Sau thời hạn nêu trên, C không cung cấp được chứng cứ và xác nhận không khiếu nại, nên công chứng viên cho tiếp tục thủ tục niêm yết. Sau 15 ngày niêm yết theo luật định và không có đơn phản đối, văn bản khai nhận được công chứng hợp lệ.
6. Hướng xử lý khi đang làm thủ tục công chứng mà phát sinh tranh chấp
Khi đang làm thủ tục nhưng có đơn phản đối, người yêu cầu công chứng có thể lựa chọn:
6.1. Hòa giải nội bộ gia đình
Việc thống nhất lại ý chí có thể giúp tiếp tục công chứng mà không cần tòa án can thiệp.
6.2. Yêu cầu tòa án giải quyết tranh chấp
Theo cơ chế chung của Bộ luật Tố tụng dân sự, tòa án sẽ thụ lý, giải quyết và ra bản án/xác nhận quyền thừa kế.
6.3. Công chứng trở lại sau khi tòa án có kết luận
Khi có bản án hoặc quyết định có hiệu lực pháp luật, tổ chức công chứng dựa vào đó để lập văn bản khai nhận hoặc phân chia di sản.
Việc công chứng khai nhận di sản khi xuất hiện tranh chấp thừa kế đòi hỏi công chứng viên xem xét thận trọng về tính hợp lệ của hồ sơ và mức độ mâu thuẫn giữa các đồng thừa kế. Bất cứ dấu hiệu tranh chấp nào cũng có thể khiến quá trình bị dừng lại hoặc phải chờ phán quyết của tòa án. Để thủ tục diễn ra suôn sẻ, các đồng thừa kế nên chủ động thống nhất ý chí, chuẩn bị đầy đủ chứng cứ và yêu cầu tư vấn chuyên môn khi có dấu hiệu mâu thuẫn.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
