Trong các thủ tục phân chia di sản thừa kế, công chứng văn bản khai nhận hoặc thỏa thuận phân chia di sản là bước quan trọng để đảm bảo tính pháp lý. Tuy nhiên, không phải lúc nào công chứng viên cũng chấp nhận hồ sơ. Có những trường hợp từ chối công chứng di sản thừa kế theo luật định. Vậy căn cứ pháp lý nào cho việc từ chối này và người dân cần lưu ý gì?
1. Căn cứ pháp lý về việc từ chối công chứng di sản thừa kế
Căn cứ pháp luật mới nhất điều chỉnh vấn đề công chứng di sản thừa kế gồm:
Luật Công chứng 2014 (sửa đổi, bổ sung 2023):
Điều 44 quy định công chứng viên có quyền từ chối công chứng nếu hợp đồng, giao dịch, văn bản vi phạm pháp luật hoặc không đủ điều kiện.
Điều 57 quy định việc công chứng văn bản khai nhận, thỏa thuận phân chia di sản.
Bộ luật Dân sự 2015:
Điều 609, 611, 613 quy định quyền thừa kế và thời điểm, địa điểm mở thừa kế.
Điều 630 quy định về di chúc hợp pháp.
Điều 643 quy định thời hiệu khởi kiện về thừa kế.
Như vậy, việc từ chối công chứng di sản thừa kế phải dựa trên những căn cứ pháp lý rõ ràng, không được tùy tiện.
2. Các trường hợp bị từ chối công chứng di sản thừa kế
2.1 Người yêu cầu công chứng không đủ tư cách thừa kế
Theo Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015, chỉ những người thuộc hàng thừa kế hoặc được chỉ định trong di chúc hợp pháp mới có quyền yêu cầu công chứng. Nếu người ngoài không có quyền thừa kế đứng ra yêu cầu, công chứng viên sẽ từ chối.
2.2 Di chúc không hợp pháp hoặc có tranh chấp
Theo Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015, di chúc chỉ có giá trị khi được lập hợp pháp. Nếu di chúc giả mạo, bị ép buộc, người lập không minh mẫn hoặc có tranh chấp giữa các đồng thừa kế thì công chứng viên có thể từ chối công chứng văn bản thừa kế.
Ví dụ: Ông A để lại di chúc viết tay nhưng không có người làm chứng, chữ ký không rõ ràng, dẫn đến tranh chấp giữa các con. Văn phòng công chứng có quyền từ chối công chứng di sản thừa kế dựa trên di chúc này.
2.3 Hồ sơ chứng minh quyền sở hữu tài sản không đầy đủ
Đối với di sản là bất động sản, cần phải có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà. Nếu không có hoặc hồ sơ bị thất lạc, không chứng minh được quyền sở hữu hợp pháp, công chứng viên sẽ không công chứng.
2.4 Tài sản đang bị tranh chấp hoặc kê biên thi hành án
Theo Điều 188 Luật Đất đai 2013 (sửa đổi 2024), bất động sản đang có tranh chấp hoặc bị kê biên thì không được giao dịch. Do đó, công chứng viên cũng sẽ từ chối công chứng di sản thừa kế liên quan đến tài sản đó.
2.5 Hết thời hiệu yêu cầu thừa kế
Theo Điều 623 Bộ luật Dân sự 2015, thời hiệu để yêu cầu chia di sản là 30 năm đối với bất động sản và 10 năm đối với động sản. Nếu đã hết thời hiệu, công chứng viên có thể từ chối.
3. Trách nhiệm của công chứng viên khi từ chối công chứng di sản thừa kế
Phải giải thích rõ lý do từ chối cho người yêu cầu.
Lập văn bản từ chối công chứng nếu có yêu cầu.
Nếu từ chối không có căn cứ, công chứng viên có thể bị khiếu nại, xử lý kỷ luật hoặc bồi thường thiệt hại theo quy định của Luật Công chứng 2014.
4. Ví dụ minh họa thực tế về từ chối công chứng di sản thừa kế
Gia đình ông B có một mảnh đất để lại cho 3 người con. Tuy nhiên, một người con khởi kiện ra Tòa vì cho rằng di chúc bị làm giả. Khi 2 người con còn lại yêu cầu công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản, công chứng viên từ chối do tài sản đang có tranh chấp. Việc từ chối này đúng căn cứ pháp luật, nhằm bảo đảm quyền lợi cho tất cả các bên.
Từ chối công chứng di sản thừa kế là quyền của công chứng viên nhưng phải dựa trên quy định pháp luật rõ ràng. Người dân cần chuẩn bị hồ sơ đầy đủ, đảm bảo di chúc hoặc tài sản thừa kế hợp pháp, không có tranh chấp để tránh bị từ chối. Trường hợp từ chối sai quy định, người dân có quyền khiếu nại để bảo vệ lợi ích hợp pháp của mình.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
